Everything Everywhere All at Once

Everything Everywhere All at Once (2022) is een komische sciencefictionfilm geregisseerd door het duo Daniel Kwan en Daniel Scheinert. De film geeft een inkijk in het leven van de Chinees-Amerikaanse familie Wang, de uitbaters van een aftandse wasserette die op de rand van het faillissement staat. Moeder Evelyn (Michelle Yeoh) is ongelukkig en leeft op gespannen voet met haar dochter Joy (Stephanie Hsu). Ze vindt het moeilijk om de genderidentiteit van haar dochter te accepteren en legt de schuld van de onrust bij haar hulpbehoevende inwonende grootvader Gong Gong (James Hong). Tot slot is er vader Waymond (Ke Huy Quan), het prototype van een pleaser die zichzelf wegcijfert in dienst van de familie. Evelyn bereikt haar kookpunt wanneer de belastingambtenaar Deirdre Beaubeirdra (Jamie Lee Curtis) het bedrijf doorlicht. Tijdens het gesprek wordt ze plots een bezemkast ingetrokken en start een bizarre reis door diverse universums waarin alle mogelijke levens die ze had kunnen leiden aan haar voorbijflitsen. Vervolgens krijgt ze een geheime missie; de vernietiging van de parallelle werelden stoppen door Jobu Tupaki, een alwetende entiteit die het evenbeeld is van haar dochter, uit te schakelen.

De film is doorspekt met knipogen naar meesterwerken uit de filmgeschiedenis zoals 2001: A Space Odyssey (Stanley Kubrick), In The Mood For Love en 2046 (Wong Kar-Wai), Hongkongse martialartsfilms, en de animatiefilms Paprika en Ratatouille. De aandachtige kijker kan zelfs hints naar de eigenzinnige filmische beeldtaal van Michel Gondry ontdekken. Ook passeren muzikale grootheden (Elvis, Prince en Tupac) de revue en toont het de carrière van actrice Michelle Yeoh (Crazy Rich Asians, Crouching Tiger, Hidden Dragon, Memoirs of a Geisha, Moonlight Express ...) in een notendop. Talloze verwijzingen naar commerciële overroepen pulp zoals The Matrix (The Wachowskis) of wenken naar de shitload van multiverses bij Marvel en DC Comics mogen natuurlijk niet ontbreken. Hierdoor ervaart de kijker veel momenten van herkenning. Tijdens mijn bioscoopbezoek vond ik dit geweldig, maar na een grondige reflectie en analyse ben ik minder positief. Het gebruik van verwijzingen in film is niet nieuw; denk bijvoorbeeld aan de Nouvelle Vague in de jaren '60 en '70, een Franse filmstroming die op meesterlijke wijze Hollywoodfilms deconstrueerde en dit koppelde aan een sociologische kritiek op de maatschappij. Daarentegen overstijgt het gebruik van intertekstualiteit in film - dankzij de opkomst van het internet en het succes van 'intelligente' superheldenfilms zoals Deadpool - zelden het niveau van de meme. Kortom, het is een gratuit gebruik van beelden om een kortstondig gevoel van herkenning en 'gelaagdheid' op te roepen bij de kijker, maar na analyse volledig betekenisloos blijkt te zijn. Gelukkig bedient Everything Everywhere All at Once zich hiervan op een ietwat spitsvondige manier en voegt daarbovenop een zalvend streepje humor toe via hilarische actiescènes in kantoorruimten, visual gimmicks (hotdogvingers en kostuums), taalverwarring en versprekingen (Raccacooni is nu al een buzzword). 

Everything Everywhere All at Once toont de culturele convergentie tussen Amerikaanse en Chinese tradities. De film onderzoekt de impact van nihilisme, melancholie en identiteitscrisis op het individu zonder de diepte op te zoeken. De scène waarin Evelyn en Joy als twee stenen met opgeplakte cartooneske ogen in een desolaat landschap reflecteren op het leven is volgens mij het ankerpunt van de film. Het is een noodzakelijk moment van visuele en auditieve verstilling in de meta- en pastichefilm die everything toont en everywhere is. De keuze om de kijker de gevoelens en gedachte in een innig moeder-dochtermoment te laten lezen en niet te laten aanhoren, zorgt bovendien voor immersie en aarding. Hetgeen in schril contrast staat met de opeenvolging van chaotische handelingen en hilarische actiemomenten. De bekende scène uit The Matrix waarin Morpheus de rode en blauwe pil aanbiedt aan Neo gonst door mijn brein. Zo stel ik mij de vraag welke plotvoorstuwende MacGuffin (hoofdtelefoon, buttplug, everything else ...) mijn voorkeur geniet om naar een andere dimensie te warpen. Deze cinematografische rollercoaster eindigt in een clichématige verzoening, de familiebanden worden aangehaald en de wasserette is gered. Een gemiste kans, want de zoektocht naar zingeving en identiteit, het gebrek aan dialoog in relaties en het aftasten van mogelijkheden zijn juist centrale thema's in de film. Samengevat, geef mij maar een alternatief einde van het universum met twee stenen in de woestijn.